Economische participatie door de leden
Definitie
Coöperanten hebben een dubbele relatie met hun onderneming: ze zijn zowel aandeelhouder als gebruiker van de geleverde diensten of producten. Het kapitaal van de coöperatie wordt gekenmerkt door billijke bijdragen en een democratische controle door de vennoten. Gewoonlijk is minstens een deel van het kapitaal gemeenschappelijk bezit van de coöperatie. Meerwaardecreatie en winstverdeling : vennoten ontvangen gewoonlijk een beperkt rendement op het ingebrachte kapitaal (aandeelhoudersmeerwaarde), daarnaast wordt de winst gebruikt voor een of meerdere van de
volgende doelstellingen: de ontwikkeling van de coöperatie, het aanleggen van (ten dele ondeelbare) reserves, voordelen voor de vennoten in verhouding tot hun transacties met de coöperatie (gebruikersmeerwaarde), en de ondersteuning van andere activiteiten die de goedkeuring van de vennoten meedragen. De dienstverlening aan de coöperanten staat daarbij centraal.
Toelichting definitie
De leden van een coöperatie dragen billijk bij tot het kapitaal van de vennootschap. Zij krijgen een redelijke vergoeding voor hun inbreng. Wat niet uitgekeerd wordt, dient om de coöperatie uit te bouwen, om een korting uit te keren of voor andere doeleinden die de leden hebben goedgekeurd.
De eigenheid van coöperatief ondernemen is grotendeels te danken aan de unieke positie van de vennoten in de coöperatie. Vennoten dragen billijk bij tot het kapitaal van de coöperatie.
Leden kunnen vrijwillig toetreden tot een coöperatie, maar coöperatieve aandelen zijn aandelen ‘op naam’ en de overdracht ervan is gebonden aan de statutaire bepalingen van de coöperatie. De statuten van coöperaties schrijven bv. vaak voor dat leden enkel kunnen uitstappen na het verstrijken van een minimumduur van aansluiting. Coöperatieve aandelen zijn niet alleen beperkt overdraagbaar, de waarde ervan blijft meestal ook constant. De combinatie van deze beide principes leidt ertoe dat coöperaties de rangen sluiten voor speculatieve investeerders en beleggers die enkel uit zijn op de maximalisatie van hun financiële gewin. Het financiële voordeel voor coöperatieve vennoten is beperkt. Het dividend van erkende coöperaties is begrensd tot 6 % op jaarbasis. Coöperaties kunnen wel ristorno’s geven aan hun leden. Op die manier kan de coöperatie de loyauteit van haar leden verstevigen.
Subthema's
Rechtstreekse controle
De economische participatie door de leden wordt o.a. vormgegeven door de graad van rechtstreekse controle die vennoten uitoefenen over de economische activiteit van hun coöperatie.
Dienstverlening
Een coöperatie wordt opgericht om tegemoet te komen aan gemeenschappelijke behoefte van hun leden. Een coöperatie kan haar dienstverlening uitsluitend richten op vennoten. Afhankelijk van de eigenheid van de coöperatie kan de dienstverlening echter ook opengesteld worden aan niet-vennoten.
Externe financiers
De mate van autonomie en onafhankelijkheid van een coöperatie wordt o.a. bepaald door de mate waarin de coöperatie afhankelijk is van vreemd vermogen.
Transactierelatie
In een coöperatie hebben vennoten een dubbele band met hun coöperatie: ze zijn eigenaar en gebruiker van de coöperatie. De dienstverlening van de coöperatie aan de vennoten staat centraal. In de praktijk kan een coöperatie dit vorm geven door o.a. de kapitaalsinbreng van een vennoot aan zijn transactierelatie met de coöperatie te koppelen. Bij een producentencoöperatie kan bijvoorbeeld het aantal aandelen gerelateerd zijn aan het geproduceerde volume aan goederen of diensten die via de coöperatie afgezet worden. Bij een coöperatie van werkers kan het aantal aandelen gekoppeld zijn aan het aantal jaren dat een werknemer gewerkt heeft voor de coöperatie.
Winstbestemming
De coöperatieve vennootschap wordt gekenmerkt door het ontbreken van puur winstbejag bij haar leden. Winsten kunnen o.a. besteed worden aan billijke vergoedingen op het ingebrachte kapitaal van onze vennoten (dividenden), de herinvestering voor de ontwikkeling van de coöperatie, de opbouw van reserves om de financiële duurzaamheid van de coöperatie te versterken, restorno’s aan de leden, sociale doelstellingen, de ondersteuning van de coöperatieve beweging, enzovoorts.